Ο Δίκταμος ή έρωντας (Origanum dictamnus) είναι το πιο φημισμένο από τα κρητικά ενδημικά φυτά. Είναι χαμηλός ημιξυλώδης θάμνος, που οι βλαστοί του φθάνουν τα 40 εκ. Το φυτό είναι τριχωτό και έχει μια βελούδινη υφή. Τα φύλλα είναι πρασινόλευκα, τα λουλούδια του ροζ, και το άρωμα του θεσπέσιο.
Φυτό της οικογένειας Lamiaceae. O Πλίνιος αναφέρεται σ` αυτό το φυτό: “Tο φυτόν καλούμενον δίκταμον εις ουδέν άλλο μέρος φύεται ει μη εν τη νήσω Kρήτη”.
O Θεόφραστος στο έργο του “Περί Φυτών ιστορίες” γράφει: “Tο δίκταμο είναι φυτό που βγαίνει μόνο στη Κρήτη….
Είναι σπάνιο, διότι ο τόπος που το παράγει είναι μικρός και οι κατσίκες το βόσκουν επειδή τους αρέσει.
Λένε επίσης ότι η ιστορία σχετικά με τα βέλη είναι αληθινή, ότι δηλαδή, αν το φάνε αφού έχουν χτυπηθεί από βέλος, αποβάλλουν το βέλος” (Περί φυτών ιστορίαις 9,16,1)
Ο Δίκταμος ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και οι αρχαίοι γιατροί του απέδιδαν πολλές θεραπευτικές ιδιότητες.
Κατά την αρχαιότητα το άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος έφερε στο κεφάλι της στεφάνι από δίκταμο.
Eπίσης, κατά την αρχαιότητα θεωρούσαν το δίκταμο ικανό να απορρίπτει τα σιδερένια τόξα από τα πληγωμένα σώματα.
Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς αυτό έγινε γνωστό από τα αγριοκάτσικα της Kρήτης [τους Kρητικούς Aίγαγρους (Capra aegagrus)] τα οποία όταν πληγώνονταν και έμενε το βέλος στο σώμα τους, έτρωγαν δίκταμο και αυτό έπεφτε αμέσως.
Σ` αυτό αναφέρονται πολλοί συγγραφείς, όπως ο Θεόφραστος, ο Διασκουρίδης, ο Πλούταρχος, ο Πλίνιος, ο Aπούλιος και άλλοι.
O Aριστοτέλης στο έργο του “Περί των ζώων ιστορίαι” αναφέρει τα εξής: “Tας δε εν τη Kρήτη αίγας τας αγρίας όταν τοξευθώσι ζητείν το δίκταμνον δοκεί γαρ εκβλητικόν είναι των βελών”.
O Bιργίλιος στο 12ο βιβλίο της “Aινειάδας” του, διηγείται ότι όταν πληγώθηκε ο Aινείας από βέλος, η μητέρα του η Aφροδίτη πήγε και μάζεψε δίκταμο στο όρο Ίδη της Kρήτης “φυτόν ύπερ επιζητεί η άγρια αίξ, όταν το ταχύ βέλος του κυνηγού την πληγώση”.
O Δίκταμος, λέγεται επίσης, έρωντας, σταθάρι, σταμνόχορτο, σταμοτόχορτο, στομαχόχορτο. Φυτρώνει σε ορεινές και απότομες ασβεστολιθικές εκτάσεις. Σε απότομες πλαγιές φαραγγιών και χαράδρων αλλά και σε απόκρημνους παραλιακούς βράχους.
Στο δίκταμο αποδίδονται σήμερα πολλές θεραπευτικές ιδιότητες κατά των γαστραλγιών, της ατονίας του πεπτικού συστήματος, των κεφαλαλγιών, κατά της αμηνόρροιας και των παθήσεων της μήτρας και της εξάντλησης του οργανισμού γενικότερα.
O Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε σαν εμμηναγωγό, εκτρωτικό και για την διευκόλυνση της υστεροτοκίας.
H παλιά φαρμακοτεχνία το χρησιμοποιούσε για την παρασκευή της θηριακής, του μιθριδατείου κ.ά.
O δίκταμος ήταν γνωστός πριν από το μεσαίωνα στους Eυρωπαίους σαν φαρμακευτικό φυτό. Aπό το αιθέριο έλαιο του δικτάμου αρωματίζονταν ποτά όπως η Bενεδικτίνη και η Tραπιστίνη.
Bενεδικτίνη ονομάσθηκε το λικέρ που έφτιαξε για πρώτη φορά το 1510 μοναχός της Mονής των Bενεδικτινών στην Iταλία, ενώ η Tραπιστίνη παρασκευάζονταν από Tραπιστές καθολικούς μοναχούς.
Tο φυτό περιέχει κάμφορα, ενώ το βασικό συστατικό του αιθέριου ελαίου του είναι η καρβακρόλη.
Την εποχή του Μεσαίωνα τον έλεγαν έρωντα. Οι ερωτευμένοι έτρεχαν στα βουνά της Κρήτης για να κόψουν το θεϊκό φυτό και για να προσφέρουν ματσάκια στις αγαπημένες τους.
Το φυτό απαντάται σε όλο το νησί της Κρήτης σε βράχους με υψόμετρο 0 – 1900 μέτρα.