Ο Πόρος είναι ένα απ` τα όμορφα νησιά του Αργοσαρωνικού που ακουμπάει στοργικά στην αγκαλιά της Πελοποννήσου. Ένας τόπος ιδανικός, ήρεμος και γραφικός, πλούσιος σε φυσικές ομορφιές, κρυστάλλινα γαλάζια νερά και ήρεμες παραλίες. Ένα νησί πλούσιο σε μυρωδιές, χρώματα και ήχους.
Το άπλετο φως, η αύρα της θάλασσας, το ρετσίνι των πεύκων της Καλαυρίας, το άρωμα των φυτών της μεσογειακής βλάστησης, μαζί με τα κελαηδήματα των πουλιών και τα τετερίσματα των τζιτζικιών, δημιουργούν την αίσθηση ενός τόπου μαγικού, ενός τόπου έμπνευσης, ηρεμίας και ξεκούρασης.
Ο Πόρος είναι ένα από εκείνα τα ελληνικά νησιά που αξίζουν να τα χαρείς και τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Διαφορετικές αισθήσεις και σκιρτήματα, διαφορετικές εικόνες.
Μόλις αφήσαμε και τις τελευταίες ερημικές ακτές της Αίγινας πίσω μας. Μπροστά μας άρχισε να φαίνεται από μακριά ο Πόρος. Το κύμα αναπηδάει αφρίζοντας, στην κόψη του καραβιού. Από τα αριστερά άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα απότομα βράχια του νησιού. Βράχια πνιγμένα στη χαμηλή βλάστηση. Το καράβι αρχίζει να κόβει ταχύτητα, καθώς μπαίνει μέσα στα στενά, στον `Πόρο` που ενώνει τους δυο κόλπους. Από τη μια μεριά στ` αριστερά άρχισαν να φαίνονται οι λόφοι του γραφικού νησιού, σα παλιά γκραβούρα, με το ρολόι να δεσπόζει ψηλά στο λόφο! Και από την άλλη μεριά στα δεξιά ο Γαλατάς, οι ακτές και τα βουνά της Πελοποννήσου.
`Πόρος` σημαίνει πέρασμα, μικρή λουρίδα που ενώνει δύο μικρούς κόλπους. Το όνομα αυτό δόθηκε στο νησί κατά τη διάρκεια των χρόνων της Φραγκοκρατίας. Σ` αυτό το λιμανάκι ησυχία δεν υπάρχει, όλη την ημέρα υπάρχει ένα συνεχές πηγαινέλα από μικρές βάρκες, που μεταφέρουν, αντίστοιχα τους κατοίκους από τη μια μεριά στην άλλη. Η απόσταση που χωρίζει το νησί με τις ακτές της Πελοποννήσου στο κοντινότερο σημείο είναι γύρω στα 200 μέτρα.
Ο Πόρος με γοήτευε από παλιά, απ` την εποχή των φοιτητικών χρόνων,. Εδώ φτάναμε μεγάλες παρέες κυρίως στη δεκαετία του 80 για να περπατήσουμε στις χαράδρες, στους λόφους, στα όμορφα υψώματα και στα μονοπάτια του. Κορίτσια και αγόρια μαζί χαιρόμασταν την όμορφη φύση, την καλή παρέα και τα όμορφα και αξέχαστα γλέντια στα ουζάδικα και στα ταβερνάκια του Πόρου. Εδώ η παρέα έδενε τα βράδια στα μικρά κουτούκια με τους ντόπιους, τους ναυτικούς και τους ψαράδες που αναζητούσαν λίγο κέφι κι αυτοί μαζί μας μέσα στην ηρεμία του νησιού. Εδώ έγιναν αξέχαστα γλέντια και χοροί με τη συνοδεία μιας κιθάρας και ενός μπουζουκιού. Ήταν η εποχή του Ντιρλαντά, η εποχή της όμορφης ζωντανής, ελληνικής μουσικής.
Εδώ ο κόσμος ήταν και παραμένει απλός, ευγενικός, ζεστός και φιλόξενος. Οι κύριες ασχολίες τους ήταν τότε αγροτικές-κτηνοτροφικές, ενώ λίγα άτομα ασχολούνταν τότε με τον τουρισμό.
Στα λιγοστά χωράφια και στις πεζούλες τους καλλιεργούσαν δημητριακά. Ενώ στα πιο ψηλά είχαν τα λιοστάσιά τους και τα μικρά αμπελάκια τους στο οροπέδιο της Φούσας. Η κύρια όμως ασχολία τους ήταν η θάλασσα. Άλλοι έφευγαν σε μακρινές θάλασσες, κι άλλοι με τα μικρά καΐκια τους αρμένιζαν τις θάλασσες γύρω από το νησί για να φέρουν τα φρέσκα ψάρια και τα χταπόδια. Ενώ άλλοι παλαιότερα `κένταγαν` τα πεύκα στην περιοχή της Καλαυρίας. Βλέπαμε τα παλιά σημάδια τους καθώς ανεβαίναμε πολλές φορές τα μονοπάτια ανάμεσα στα όμορφα πευκοδάση. Κι η μυρουδιά του ρετσινιού μας άρεσε, μας έκανε πιο όμορφο το πρωινό μας ανέβασμα.
Χάραζαν τα πεύκα και στο τέλος του καλοκαιριού συγκέντρωναν το ρετσίνι και το μετέφεραν, με τα καΐκια τους, στον Πειραιά και από εκεί στα Μεσόγεια για να γίνει γνωστή σε όλους μας η κεχριμπαρένια ρετσίνα.
Απ` την απέναντι πλευρά θυμάμαι, με γοήτευε πολύ η διαδρομή απ` το Γαλατά στο Λεμονοδάσος. Όμορφα τοπία, μαγική θάλασσα. Κι όταν παίρναμε το μονοπάτι μέσα στο Λεμονοδάσος, μεθούσαμε απ` τη γλυκιά μυρουδιά των λεμονανθών και αντιλαλούσαν οι φωνές, τα τραγούδια και τα πειράγματά μας. Και το νερό των ρυακιών μουρμουρίζοντας κατέβαινε για να συναντήσει τη θάλασσα. Πολλά νερά, μαγική δύναμη που κινούσε τους υδρόμυλους που συναντούσαμε στους δρόμους μας.
Οι πεταλούδες κι οι μέλισσες τρυγούσαν τους χυμούς απ` τους λεμονανθούς και εμείς την ομορφιά της νιότης. Κι όταν μετά από ώρα διαδρομής μέσα στα λεμονοφυλλώματα και τους ανθούς φθάναμε, εκεί ψηλά, μας περίμενε μια κρύα λεμονάδα για να σβήσουμε τη δίψα μας.
Ο Πόρος αποτελείται από δύο νησιά που προέρχονται από διαφορετικές γεωλογικές περιόδους, τη Σφαιρία και την Καλαυρία.
Η μικρή ηφαιστειακής προέλευσης τριγωνική Σφαιρία, όπου βρίσκεται σήμερα η πόλη του Πόρου που είναι χτισμένη πάνω σε δύο βραχώδης λόφους και η κατάφυτη και πλούσια σε νερά μεγαλύτερή της Καλαυρία. Η Σφαιρία πήρε το όνομά της από τον Σφαίρο, ηνίοχο του Πέλοπα, ενώ η Καλαυρία ονομάστηκε έτσι από τον καλό αέρα, την `καλή αύρα` και τον ούριο άνεμο που πνέει στον κόλπο του Σαρωνικού.
Ο Πόρος απέχει από τον Πειραιά 32 ν.μ., έχει πληθυσμό 4.000 περίπου, έκταση 31,3 χλμ2. και μήκος ακτογραμμής 42 χλμ.
Έχει δημιουργηθεί μετά από την ηφαιστειακή έκρηξη που δημιούργησε τη Χερσόνησο των Μεθάνων και αποτελείται από τη χερσόνησο του Πόρου, της Αγίας Παρασκευής και του Ρωσικού Ναυστάθμου.
Το ημιορεινό έδαφος του Πόρου έχει ψηλότερη κορυφή του τη Βίγλα στο ανατολικό τμήμα με υψόμετρο 358 μ.
Όταν δέσει το καράβι και κατέβεις στο λιμάνι βλέπεις τον Πόρο χτισμένο πάνω σε δύο βραχώδης λόφους κι η πρώτη εικόνα που σου μένει ανεξίτηλη είναι εκείνη του παλιού ρολογιού που δεσπόζει πάνω στην κορυφή του ενός λόφου, ενώ γύρω του υπάρχουν αθάνατοι, ελιές, πεύκα και λεμονιές. Βλέπεις σπίτια σαν κουκλόσπιτα, μικρά, μεγάλα, κολλητά το ένα πάνω στο άλλο λες και είναι `σμιλεμένα` πάνω στους μικρούς λόφους. Σπίτια λευκά με κάτασπρες αυλές και γαλάζια παράθυρα. Στενά, ανηφοριές πλακόστρωτες, σκαλοπάτια, μικρές εκκλησίες και τα λουλούδια μες τις γλάστρες τους, χαρούμενες πολύχρωμες πινελιές. Και κάθε τόσο το λευκό και το γαλάζιο το σπάνε οι κήποι με τις λεμονιές, τις μπουγαμβίλιες, τ` αγιόκλημα, το γιασεμί, το γιούλι ενώ στο βάθος μέσα απ` τα στενά προβάλει το γαλάζιο της θάλασσας. Ο οικισμός αυτός έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέος τα τελευταία χρόνια.
`Κι από την απέναντι πλευρά, την Πελοποννησιακή, ορθώνονται οροσειρές που έχουν τη γραμμή γυναίκας που νωχελικά κοιμάται. Από εκεί κι από την Καλαυρία έρχεται ο δροσερός αέρας με τις μυρουδιές από τα βότανα, τ` αγριολούλουδα και τα πεύκα. Όποια διαδρομή κι αν ακολουθήσεις προς τα Νεώρια, το ναό του Ποσειδώνα, τη μονή της Ζωοδόχου Πηγής ή στην απέναντι πλευρά προς το Λεμονοδάσος την Άνοιξη όταν ζωντανεύει η φύση και ξυπνάει το χώμα μια πλημμυρίδα από λουλούδια με χρώματα κόκκινα, κίτρινα, λιλά κατεβαίνει ασυγκράτητη από τις κορφές και τις πλαγιές που γεμίζει τις λαγκαδιές και τις μικρές ρεματιές.
Πάνω από τα πευκοδάση πετούν οι ποντικοβαρβακίνες, στις ανοιχτές περιοχές το βραχοκιρκίνεζο, στους απότομους βράχους τα αγριοπερίστερα, στα βράχια και στα μικρονήσια κοντά στη θάλασσα οι κορμοράνοι. Τα ρυάκια που κατηφορίζουν προς τη θάλασσα είναι γεμάτα από ζωή και εδώ βρίσκουν καταφύγιο τα βατράχια και οι πολύχρωμες λιβελλούλες.
Η ιστορία του νησιού χάνεται πίσω στα βάθη των χρόνων. Ίχνη κατοίκισης υπάρχουν ήδη από την αρχή της Νεολιθικής εποχής στην περιοχή της Καλαυρίας. Ενώ ανασκαφές που έγιναν έφεραν στο φως την κατοίκιση της κατά την Πρωτοελλαδική και Μυκηναϊκή περίοδο.
Κατά τους αρχαίους χρόνους η Καλαυρία θα γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη και ο ναός του Ποσειδώνα θα γίνει έδρα αμφικτονίας.
Ο Παυσανίας περιγράφει την τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου των Μεθάνων το 273 π.Χ. Η Σφαιρία θα αποκοπεί από τα Μέθανα και θα σχηματίσει μαζί με την Καλαυρία το σημερινό Πόρο.
Στα χρόνια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ο ναός του Ποσειδώνα και το νησί θα δεχθούν πολλές επιδρομές. Έπειτα θα `ρθουν οι Γότθοι και αργότερα οι βόρειες ακτές του νησιού θα γίνουν ορμητήρια των Βερβερίνων πειρατών. Αργότερα το νησί θα πέσει στα χέρια των Τούρκων και ο Πόρος θα δώσει το παρόν στην επανάσταση μαζί με τον υδραϊκό και τον σπετσιώτικο στόλο.
Αφήνοντας την πόλη με κατεύθυνση προς τα βορειοδυτικά συναντάμε τις εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού, το προγυμναστήριο και την κατοικία του Όθωνα.
Μετά από αυτές τις εγκαταστάσεις βρισκόμαστε στη μικρή διώρυγα που χωρίζει τη Σφαιρία από την Καλαυρία κι έχει μήκος 125 μ. και πλάτος 4-80 μ. και ανοίχτηκε το 1877. Στρίβοντας αριστερά στον παραλιακό δρόμο θα συναντήσουμε την όμορφη Βίλα Γαλήνη, που κατά καιρούς έχει φιλοξενήσει σημαντικούς ανθρώπους των γραμμάτων, όπως τον Γιώργο Σεφέρη που έγραψε εδώ την `Κίχλη` το 1946 και τον Χένρι Μίλερ το 1939.
Η όμορφη βίλα με τα γλυκά ροζ χρώματα είναι κτίριο του 1892. Ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο που είναι πνιγμένος μέσα στα πεύκα θα βρεθούμε στο Μικρό και στο Μεγάλο Νεώριο, στο λιμανάκι της Αγάπης και στα ερείπια των αποθηκών του Ρωσικού ναυστάθμου. Τα πεύκα εδώ καθρεφτίζονται μέσα στη θάλασσα και οι παραλίες είναι μαγευτικές. Μπροστά στο Ρωσικό ναύσταθμο βρίσκεται το Δασκαλιό ένα μικρό νησάκι που πάνω φιλοξενεί το ξωκλήσι της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Οι αποθήκες του Ρωσικού ναυστάθμου χτίστηκαν εδώ το 1834 για τον ανεφοδιασμό του ρωσικού στόλου που έπλεε στο Αιγαίο. Το 1989 τα κτίρια αυτά χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα μνημεία για το αρχιτεκτονικό τους και το ιστορικό τους ενδιαφέρον.
Από τον συνοικισμό αν πάρουμε τον ορεινό δρόμο αρχίζουμε να ανεβαίνουμε σιγά-σιγά πάνω στους όμορφους λόφους στο κέντρο της Καλαυρίας. Από δω ψηλά η θέα είναι μαγευτική. Όποια στιγμή της ημέρας κι αν βρεθείς εδώ θα μαγευτείς. Στ` αριστερά πεζούλες με καλλιέργειες και λιοστάσια, στα δεξιά τα μάτια χάνονται στο πράσινο φως των πεύκων, στο βάθος χαμηλά η Σφαιρία με τους λόφους και τις στέγες των σπιτιών της. Εδώ έχεις την αίσθηση ότι είσαι πουλί πετούμενο κι ότι έχεις τη ματιά του. Στο βάθος το κανάλι ο Γαλατάς και πίσω τα μαγικά βουνά της Πελοποννήσου. Αν συνεχίσετε το φιδίσιο δρόμο θα βρεθείτε στα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα που βρίσκεται ανάμεσα από τον Προφήτη Ηλία και τη Βίγλα. Ο ναός ήταν δωρικού ρυθμού που χρονολογείτε το 520-510 π.Χ.. Τον ναό τον χρησιμοποίησαν σαν ιερό άσυλο πολλοί φυγάδες και ναυαγοί. Εδώ κατέφυγε διωκόμενος από τους Μακεδόνες και ο Αθηναίος ρήτορας Δημοσθένης το 322π.Χ. Εδώ εικάζεται ότι ήπιε το κώνειο. Ο τάφος του βρίσκεται δυτικά από τον ναό του Ποσειδώνα. Κοντά στο ιερό του Ποσειδώνα βρίσκονταν ο οικισμός της Καλαυρίας ενώ ένας δεύτερος οικισμός υπήρχε στον κόλπο της Βαγιωνίας.
Από εδώ ψηλά φαίνονται οι όμορφες και ανέπαφες ακτές του νησιού και στα βόρεια όταν οι μέρες είναι καθαρές διακρίνονται οι νότιες ακτές της Αίγινας.
Ο δρόμος συνεχίζει ακόμη πέρα κι από το Ναό του Ποσειδώνα. Αν στρίψουμε δεξιά προς τα Νότια μετά από μία όμορφη διαδρομή μέσα στο πυκνό Πευκοδάσος (μετά από δέκα περίπου λεπτά με το αυτοκίνητο) μπορούμε να κατεβούμε στο Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. Έχει χτισθεί το 18ο αιώνα σε μια όμορφη τοποθεσία, μέσα σε μια καταπράσινη πλαγιά, δίπλα σε πλούσια πλατάνια, πεύκα και κυπαρίσσια. Μέσα στον περίβολο της μονής, υπάρχουν ο ναός, το καθολικό και δύο μεγάλα κυπαρίσσια, που σύμφωνα με τους κατοίκους, κρύβονταν εδώ άνθρωποι της αντίστασης μέσα στα πυκνά κλαδιά τους κατά της διάρκεια της Γερμανικής κατοχής. Στο ναό ξεχωρίζουν το ξυλόγλυπτο τέμπλο του και η εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας. Η προσφορά της μονής ήταν μεγάλη κατά τη διάρκεια της επανάστασης αλλά και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
Αφήνοντας τη μονή κατηφορίζουμε προς το Ασκελί ένα όμορφο τουριστικό παραθαλάσσιο οικισμό. Από δω φαίνεται το μικρό νησάκι Μπούρτζι με το κάστρο του, που το έχτισε ο Βαυαρός φιλέλληνας Κ. Ειντεκ.
Από το Ασκέλι προς το Πόρο, τη διαδρομή την έχω κάνει πολλές φορές με τα πόδια, για να χαρώ τη μαγεία της. Όμορφα σπίτια, παλιά, νέα κτίσματα, πλούσιοι ανθόκηποι. Ήθελα πάντα να απολαμβάνω το ηλιοβασίλεμα κοντά στο σιντριβάνι της Γοργόνας. Εδώ το ηλιοβασίλεμα είναι κάτι το διαφορετικό καθώς ο ήλιος ακουμπάει τις κορυφές των βουνών της Πελοποννήσου και την όμορφη κοιμωμένη. Εικόνες αξέχαστες, μαγικές πους τις παίρνεις για πάντα μαζί σου.
Λίγο πιο πέρα βρίσκεται το μνημείο στη θέση όπου ιδρύθηκε ο πρώτος Ελληνικός Ναύσταθμος του 1828. Από δω και πέρα μπορεί να δεις, ειδικά το Σαββατοκύριακο κάθε λογής πλεούμενο και σκάφος, που αράζει εδώ για διακοπές.
Ο Γαλατάς απέναντι είναι ένα με το Πόρο, πλούσιος σε λουλουδότοπους, οπωροφόρα και λαχανικά, πήρε το όνομά του μάλλον από τους πρόσφυγες που ήρθαν από το Γαλατά της Κωνσταντινούπολης. Ήρθαν κι άραξαν σ` ένα `στενό` που έμοιαζε αρκετά με το δικό τους. Τρία χιλιόμετρα μετά πάνω σε κατάφυτο λόφο βρίσκεται το όμορφο Λεμονοδάσος. Η περιοχή είναι μαγική κατά τη διάρκεια της άνοιξης. Παρ` όλα αυτά πιστεύω ότι στο Λεμονοδάσος πρέπει να γίνουν σημαντικά έργα για την προστασία και την συντήρησή του.
Από τη θάλασσα, τα τοπία και τα χρώματα του Πόρου εμπνεύστηκαν σημαντικοί ποιητές και λογοτέχνες [π.χ. Κ. Παλαμάς,Γ. Σεφερης] .
Σήμερα, οι κουρασμένοι από τον τρόπο ζωής τους Αθηναίοι, βρίσκουν καταφύγιο τακτικά σ` αυτό το όμορφο νησί του Σαρωνικού για να πάρουν τη δροσιά του, την αύρα του, τα χρώματά του και τις μυρωδιές του.
